Muzyka tradycyjna ponad granicami

Zadanie „Muzyka tradycyjna ponad granicami” to działania popularyzujące oraz podjęcie szerszej refleksji naukowej nad zagadnieniem żywym i trwałym w kulturze ludowej Regionu Kozła, gdzie muzyka tradycyjna, a zwłaszcza charakterystyczny i unikalny na tym terenie instrument muzyczny – „kozioł” (największa odmiana dud), stanowiły symbol tożsamości narodowej do roku 1945, a w czasach powojennych i najnowszych przyczyniły się do regionalnego zjednoczenia lokalnej społeczności, także w formie administracyjnej w postaci związku gmin Regionu Kozła, co jest prawdopodobnie unikatem na skalę światową dla przypadku, gdy instrument muzyczny stanowi podstawowy element spoiwa regionalnego.

Pomimo burzliwej historii i przecięciu tego terenu granicami (państwowymi lub administracyjnymi) Region Kozła zachował charakterystyczną, jednolitą tradycję. Projekt zakładał działania kompleksowe, integrujące zarówno nadawców – twórców depozytariuszy i nosicieli treści kultury wywodzących się ze społeczności lokalnych i regionalnych oraz profesjonalistów i znawców w swoich dziedzinach, jak i odbiorców poprzez poszczególne działania przewidziane w zadaniu. Istotnym elementem projektu było dokumentowanie i archiwizowanie materialnych i niematerialnych, najdawniejszych przejawów tradycyjnej kultury muzycznej regionu, wypracowując jednocześnie metody i narzędzia służące upowszechnianiu zgromadzonego materiału. Wykorzystano różnorodne sposoby promocji podejmowanych działań, poprzez organizację sesji naukowej, wykonanie i prezentację wystawy plenerowej oraz stworzenie ogólnodostępnego repozytorium związanego z kulturą tradycyjną regionu.

Korzystając z materiałów zebranych podczas badań terenowych i kwerend archiwalnych przeprowadzonych w ramach zadań badawczych Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego Fundacja TRES upubliczniła wyniki badań w formie repozytorium cyfrowego https://muzyka.tres.org.pl i wystawy, która była prezentowana w kilku ważnych miejscowościach regionu, przybliżając unikalną i żywą ludową kulturę muzyczną Regionu Kozła szerokiemu gronu odbiorców.




Drugim ważnym aspektem stanowiącym promocję trwałego w kulturze i żywego zjawiska muzykowania ludowego w regionie była organizacja sesji naukowej i podjęcie refleksji naukowej na temat regionalnego znaczenia tradycji muzycznej, a zarazem przeniesienie dotychczas lokalnie funkcjonującej wiedzy o kulturze muzycznej Regionu Kozła i jej znaczeniu dla utrzymania świadomości narodowej i regionalnej do szerszego grona odbiorców (w tym wśród środowiska naukowego.

Link do sesji naukowej:
https://www.youtube.com/watch?v=wNcJIMX0Odw list=PL1myIK1w4uvgtxtQStVe7ndUwgOl7kiVu




Charakteryzujący ten region instrument muzyczny – „kozioł” w czasach staropolskich rozprzestrzeniony na terenie całego kraju, był znany i ceniony także poza granicami ówczesnej Polski - zwłaszcza na zachód od Odry, gdzie, pod nazwą Polnischer Bock, wyparł nawet lokalne odmiany instrumentów z tej grupy. Od lat 70. XVI w. do 1. poł XIX w. był, obok rytmów mazurkowych „towarem eksportowym” polskiej kultury muzycznej do zachodniej Europy. Do naszych czasów „kozioł” dotrwał już tylko w Regionie Kozła (i w ograniczonym zakresie na Górnych Łużycach w Niemczech). W czasach zaborów Region zmagał się z narastającą polityką germanizacyjną władz pruskich i poddawana była niemieckim wpływom kulturowym przynoszonym przez osiedlającą się tam ludność niemiecką. W tej sytuacji polska tradycja stała się wartością szczególnie kultywowaną i chronioną, a jednym z najważniejszych symboli stała się muzyka dudziarska. Przecięcie regionu granicą pomiędzy Polską i Niemcami po 1920 roku nie spowodowało likwidacji tradycji muzycznej po stronie niemieckiej, co było generowane oddolnie poprzez konsekwentne zachowywanie tradycyjnej formy muzykowania, zwłaszcza podczas wesel i innych wydarzeń wśród społeczności. Zebrane podczas kwerend historie muzyków wielokrotnie przekraczających granicę i łączących się w swoiste „transgraniczne” kapele ukazują szereg trudności, z jakimi musieli się wówczas mierzyć.